Αυτά που ζουν οι Κύπριοι σήμερα και εξοργίζονται, θα ήταν μια ευχάριστη βόλτα στο πάρκο σε σχέση με αυτά που θα ζούσαν με μια χρεοκοπία και στροφή σε εθνικό νόμισμα.

Οι συνεντεύξεις του Γιώργου Προκοπάκη στις κυριακάτικες κυπριακές εφημερίδες:

Ο Γιώργος Προκοπάκης θα είναι ο βασικός ομιλητής σε εκδήλωση που διοργανώνει το ΚΕΒΕ, η Πρωτοβουλία για την Παραμονή της Κύπρου στην Ε.Ε και το ευρώ και η Μονάδα Τραπεζικών και Χρηματοοικονομικών Ερευνών του Πανεπιστημίου στη Δημοσιογραφική Εστία, αύριο, Δευτέρα 8 Απριλίου, 7 μ.μ. με τίτλο Οικονομία σε μνημόνιο: Μύθοι και πραγματικότητες. Ακολουθούν οι συνεντεύξεις του στις εφημερίδες Φιλελεύθερος της Κυριακής και Πολίτης της Κυριακής, που δόθηκαν ενόψει της αυριανής εκδήλωσης στην Κύπρο:

1. Φιλελεύθερος της Κυριακής

-Πώς κρίνετε την απόφαση του Γιούρογκρουπ για κούρεμα των κυπριακών καταθέσεων, που στην ουσία εν μία νυκτί κατάστρεψε επιχειρήσεις και καταθέτες, που δεν ήταν ρωσικά κεφάλαια, και συνακόλουθα θα οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση της ανεργίας;

Οι αρχές, όχι μόνον το Γιούρογκρουπ αλλά και η ΕΚΤ, η Κεντρική Τράπεζα Κύπρου, η κυπριακή κυβέρνηση, όφειλαν να δώσουν μια λύση στο πρόβλημα του κυπριακού τραπεζικού τομέα. Για τις δύο τράπεζες, Λαϊκή και Κύπρου, από τη στιγμή που υπήρχε η έκθεση της PIMCO ήταν σαφές πως χρειάζονταν περίπου €19 δισ (€9 και €2 δισ, αντιστοίχως, για τον ELA και από σχεδόν €4 δισ η καθεμία για συμπλήρωση της κεφαλαιακής επάρκειας) απλώς και μόνον για να διατηρήσουν τις άδειες τραπεζικής λειτουργίας. Η βιαιότητα της παρέμβασης έχει να κάνει με την απίστευτη καθυστέρηση στη λήψη απόφασης – μια δραστική παρέμβαση ήταν επιβεβλημένη.

Δεν οφελεί κανέναν να παριστάνει τον κατάπληκτο για αυτό που συνέβη. Δείτε το Δελτίο Δημοσίου Χρέους του κυπριακού ΥΠΟΙΚ. Με τον πιο επίσημο τρόπο, διαθέσιμο στους πάντες, το Γραφείο Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους δείχνει την απόδοση των κυπριακών ομολόγων στο 42% τον Δεκέμβριο 2012! Οι επάρατες αγορές θεωρούσαν βέβαιη την κυπριακή χρεοκοπία. Οι αποδόσεις του κυπριακού χρέους ξεπέρασαν το, θεωρούμενο ως όριο, 7% το καλοκαίρι 2011 – δεν «γύρισαν» ποτέ χαμηλότερα. Θυμίζω πως Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία μπήκαν σε Μνημόνια όταν πλησίασαν αυτό το όριο – Ιταλία και Ισπανία δεν θα μπορούσαν να κρατηθούν περισσότερο από δύο ή τρεις εβδομάδες. Η Κύπρος επιχειρήθηκε να κρατηθεί, ας μου επιτραπεί η έκφραση, σε κωματώδη κατάσταση επί 20 μήνες.

Η απόφαση της 16 Μαρτίου – αναμφίβολα λανθασμένη δεδομένου ότι παραβίαζε την εγγύηση καταθέσεων – εκτιμώ πως ήταν μια προσπάθεια για την αποφυγή ακριβώς μιας βίαιης προσαρμογής. Η γνώμη μου είναι πως υπήρχε η δυνατότητα αναστροφής της βασικής αρνητικής πρόβλεψης του φόρου στους μικροκαταθέτες μέχρι το βράδυ της Καθαρής Δευτέρας. Η λύση του κουρέματος 15% (τόσο είχε υπολογισθεί) στις καταθέσεις άνω των €100.000, ήταν μια αναμφίβολα ηπιότερη λύση από την τελική. Επώδυνη λύση, όχι όμως σαρωτική – πιθανότατα διαχειρίσιμη.

Δεν είμαστε συνηθισμένοι στις έκτακτες καταστάσεις για να κρίνουμε ψύχραιμα σε στιγμές κρίσης. Από τη στιγμή που οι τράπεζες είναι κλειστές, η παρέμβαση θα είναι υποχρεωτικά εκτεταμένη με πρακτικώς υποχρεωτική τη ριζική αντιμετώπιση του προβλήματος. Σε μια παρέμβαση αυτής της έκτασης, δυστυχώς μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως θα έχουμε επιπτώσεις στο ΑΕΠ και στην ανεργία. Όμως, ας μην ξεχνάμε πως η «νεκροζώντανη» κατάσταση επί σχεδόν τρία χρόνια είχε ήδη οδηγήσει σε καθήλωση τις κατασκευές και την αγορά ακινήτων, έναν άλλο βασικό πυλώνα της οικονομίας.

-Η Ευρώπη ταλανίζεται από την οικονομική κρίση ποια νομίζετε ότι είναι τα αίτια της;

Τα αίτια (και) της ευρωπαϊκής κρίσης είναι η μεγάλη μόχλευση του χρηματοπιστωτικού τομέα παγκοσμίως – οι φούσκες που λέμε. Θυμίζω πως υπάρχει απόφαση του G20 πριν ενάμιση χρόνο για την απομόχλευση σε παγκόσμια κλίμακα. Από την άλλη, η επιμονή της ...
κρίσης επί τέσσερα χρόνια – και βλέπουμε - στην ευρωζώνη έχει να κάνει με την ατελή δόμηση του ευρώ και την καθυστέρηση στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Σε περίοδο κρίσης τα αμυντικά αντανακλαστικά ενισχύονται και εκτιμώ πως, παρά το ότι τη θεωρώ απαραίτητη, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση θα προχωρήσει πολύ αργά διαρκούσης της κρίσεως.

-Στη χώρα μου όπου οι τράπεζες πτώχευσαν δεν θα μπορούσε να ακολουθηθεί το παράδειγμα της Ισλανδίας για διάσωσή τους;

Υπάρχει μια μυθολογία ή ελλιπής πληροφόρηση για το περίφημο «παράδειγμα της Ισλανδίας». Οι τράπεζες πτώχευσαν, οι πάντες έχασαν τα χρήματά τους. Η ισλανδική κυβέρνηση αρνήθηκε να αναλάβει υποχρεώσεις προς ξένους – είχε ισχυρό νομικό έρεισμα. Πάντως, οι πάντες έχασαν τα λεφτά τους. Πριν από την κατάρρευση, το νόμισμα είχε ήδη υποτιμηθεί κατά 45%. Η σκληρή πραγματικότητα λέει πως και για να χρεοκοπήσεις χρειάζεσαι χρήματα. Από την πρώτη στιγμή η Ισλανδία βρέθηκε με (δανεική) ρευστότητα $4 δισ – συνολικά σε μερικές εβδομάδες $10 δισ. Τέσσερα χρόνια αργότερα ξαναβγήκε στις αγορές και επιθυμεί την είσοδο στην ευρωζώνη!

-Οι χώρες που μπήκαν σε μνημόνιο δεν θα μπορούσαν να ακολουθήσουν άλλο δρόμο, άλλη επιλογή, μη αποκλειομένης και εκτός της ευρωζώνης και της επιστροφής στο δικό τους νόμισμα; Ειδικά για την Κύπρο ποιες οι εκτιμήσεις σας;

Πάντα υπάρχει η επιλογή της χρεοκοπίας και επιστροφής σε εθνικό νόμισμα. Κατά τη γνώμη μου, για χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος, χωρίς παραγωγικό ιστό, με μεγάλο έως τεράστιο ενεργειακό έλλειμμα και ισχυρή εξάρτηση από εισαγωγές, η επιλογή είναι καταστροφική. Αυτά που ζουν οι Κύπριοι σήμερα και εξοργίζονται, θα ήταν μια ευχάριστη βόλτα στο πάρκο σε σχέση με αυτά που θα ζούσαν με μια χρεοκοπία και στροφή σε εθνικό νόμισμα. Επαναλαμβάνω, για μια χρεοκοπία χρειάζονται χρήματα, αλλιώς οι συνέπειες είναι καταστροφικές.
Ειδικά για την Κύπρο, το άλυτο εθνικό πρόβλημα δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα. Όπως έδειξαν και οι αγωνιώδεις δέκα ημέρες ανάμεσα στις δύο αποφάσεις του Γιούρογκρουπ, δεν υπάρχουν οι γεωπολιτικές συμμαχίες που θα μπορούσαν να εγγυηθούν την ακεραιότητα της χώρας έξω από υπερεθνικούς σχηματισμούς.

-Η Κύπρος ήταν κέντρο παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών που τώρα πλήγηκε καίρια μαζί και η οικονομία, διαβλέπετε κάποια διέξοδο που θα δίνει ώθηση στην οικονομία;

Ένας από τους παράγοντες που είχαν βοηθήσει στην επέκταση των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών ήταν το νόμισμα. Είναι θετικό πως παραμένει ως παράγων. Η αύξηση του φόρου στο 12.5% επηρεάζει αρνητικά βέβαια, πλην όμως παρέχει ακόμη επαρκές κίνητρο για συνέχιση (π.χ., σε σχέση με την ελληνική φορολογία, η κυπριακή έδρα παρέχει ένα κίνητρο 13.5% έως 21%). Η αποφυγή της φορολόγησης χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, επίσης παρέχει κίνητρο. Οπωσδήποτε ο τομέας «χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες» θα υποστεί ζημία. Με την προϋπόθεση πως θα υπάρξει σταθεροποίηση της οικονομίας και αποκατάσταση της αξιοπιστίας, ένα σημαντικό μέρος θα ανακτηθεί. Αυτό που προέχει είναι η αποκατάσταση της σταθερότητας και της αξιοπιστίας.

-Η καταβαράθρωση του τραπεζικού συστήματος στην Κύπρο μαζί και το μνημόνιο θα οδηγήσει σε εμβάθυνση της ύφεσης πώς λοιπόν μπορεί να αναμένεται ανάκαμψη της οικονομίας;

Όπως είπαμε μόλις πριν, η έκταση της ζημίας στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες, μακροπρόθεσμα δεν θα είναι καταστροφική. Η Κύπρος έχει και την εμπειρία και την τεχνογνωσία και τις σχετικές υποδομές για να ανακτηθεί μεγάλο μέρος της ζημίας. Κατά τα άλλα, πρέπει να υπάρξουν νέες επιχειρηματικές και παραγωγικές δραστηριότητες – εξωστρεφείς κατά το δυνατόν. Η Κύπρος έχει αξιοζήλευτο ανθρώπινο κεφάλαιο και πρέπει να επενδύσει σ’ αυτό.
Προφανώς, τα ευρήματα στο βάθος της θάλασσας ανοίγουν προοπτικές. Όχι άμεσες, δυστυχώς. Θα χρειασθούν ίσως τρία χρόνια για να είναι δυνατή η χρήση τους ως εγγυήσεις (π.χ., τιτλοποίηση) και πιθανότατα οκτώ χρόνια για «φυσική» εκμετάλλευση. Η Κύπρος πρέπει να εκπονήσει ένα εθνικό πρόγραμμα εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων.

Η Κύπρος έχει μερικά πολύ δύσκολα χρόνια μπροστά της. Το «πόσα» εξαρτάται από την συναίνεση που μπορεί να επιτευχθεί σε ένα εθνικό πρόγραμμα ανάταξης – ένα εσωτερικό Μνημόνιο, αν θέλετε.

-Η απόφαση του Γιούρογκρουπ για την Κύπρο επικρίθηκε έντονα διεθνώς, φαίνεται ότι η πολιτική της Ευρώπης όσον αφορά την αντιμετώπιση της κρίσης οδηγεί σε οικονομική και κοινωνική συρρίκνωση των χωρών-μελών, πώς εκτιμάτε το μέλλον της ευρωζώνης;

Αν δούμε προσεκτικά, αυτό που κυρίως επικρίθηκε ήταν η πρώτη απόφαση, με την παραβίαση της εγγύησης καταθέσεων. Θα δούμε αν και πόσο γρήγορα θα απορροφηθούν οι κραδασμοί. Όσον αφορά το μέλλον της ευρωζώνης, αυτή δεν πρόκειται να μακροημερεύσει εάν δεν υπάρξει τραπεζική ενοποίηση και δημοσιονομικός συγχρονισμός των χωρών-μελών. Η ίδια η ύπαρξη των μηχανισμών στήριξης, που απαγορεύονταν από τη συνθήκη της Λισαβώνας, είναι βήμα προς «περισσότερη Ευρώπη». Εάν μέχρι τις αρχές του 2014 γίνει, όπως προγραμματίζεται, η τραπεζική ένωση, θα έχει γίνει ένα μεγάλο βήμα για την οριστική σωτηρία του ευρώ.
Από την οπτική των λαών οι οποίοι υφίστανται τις συνέπειες των περιοριστικών πολιτικών, οπωσδήποτε το ευρωπαϊκό όραμα θαμπώνει. Άρα, γιατί να θέλει μια χώρα να παραμένει στο ευρώ; Το ζήτημα είναι κατά πόσον είναι καλύτερες οι επιλογές εκτός ευρωζώνης. Η γνώμη μου είναι πως, με εξαίρεση ίσως την Ιταλία λόγω της ισχυρής παραγωγικής της βάσης, οι επιλογές εκτός ευρωζώνης – τουλάχιστον αυτές που διαφαίνονται σήμερα – είναι πολύ χειρότερες.

-Εκτιμάτε ότι η απόφαση για κούρεμα των καταθέσεων ως μέτρο επίλυσης οικονομικών προβλημάτων θα μπορούσε να εφαρμοστεί και σε άλλες χώρες για αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους;

Πρέπει να γίνει κατανοητό πως αυτό που έγινε με την απόφαση του Γιούρογκρουπ δεν ήταν παρέμβαση για αντιμετώπιση του δημόσιου χρέους. Η τελευταία απόφαση ήταν παρέμβαση για να αποτραπεί η μετατροπή ιδιωτικού (του τραπεζικού) χρέους σε δημόσιο. Έφθασε στο βαθύ κούρεμα των καταθέσεων – στις προβληματικές τράπεζες μόνον – γιατί τα υπόλοιπα «περιουσιακά στοιχεία» (μετοχές, ομολογίες, κλπ) δεν επαρκούσαν για την εξυγίανση. Όσο πιο έγκαιρα γίνεται η παρέμβαση, τόσο μικρότερες είναι οι επιπτώσεις στους καταθέτες.

Με αυτή την διευκρίνιση, πιστεύω πως παρεμβάσεις για την εξυγίανση προβληματικών τραπεζών θα γίνουν και σε άλλες χώρες. Κατά περίπτωση, θα έχουν επιπτώσεις, μεγαλύτερες ή μικρότερες, στις καταθέσεις – ανάλογα με τη σύσταση των περιουσιακών στοιχείων των προβληματικών τραπεζών. Η άλλη επιλογή είναι να φορτώνονται οι φορολογούμενοι τα τραπεζικά χρέη. Ή να μην έχουμε τράπεζες – είναι κι αυτό επιλογή!

Η πραγματική επιλογή είναι η τραπεζική ενοποίηση και η λειτουργία των εποπτικών μηχανισμών ώστε να μην οδηγούμεθα σε αδιέξοδες καταστάσεις – και εάν οδηγούμεθα, ο αποτυχημένος επόπτης με αρκούντως χοντρό πορτοφόλι, να αναλαμβάνει τις συνέπειες. Επανερχόμενος στην αρχή της κουβέντας μας, λυπάμαι αλλά είμαι υποχρεωμένος να τονίσω πως η εποπτεία δεν λειτούργησε ή έαν λειτούργησε οι έχοντες την θεσμική αρμοδιότητα δεν πήραν μέτρα όταν έπρεπε.

2.  Πολίτης της Κυριακής

Η κοινή γνώμη στην Κύπρο φαίνεται να διχάζεται μετά το μνημόνιο και την περιπέτεια των Τραπεζών: Ευρώ ή επιστροφή στη λίρα; Ποια είναι η δική σας άποψη;

Πρώτα πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα: μπορεί να γίνει η επιστροφή στο εθνικό νόμισμα χωρίς να περάσει μια χώρα από χρεοκοπία; Η απάντηση είναι ναι, εάν μπορεί να χρηματοδοτήσει την επιστροφή – εξ ιδίων, ή δανειζόμενη. Διαφορετικά, η χρεοκοπία είναι αναπόφευκτη – η χρεοκοπία όχι ως αξιολόγηση της Fitch, αλλά ως Αργεντινή. Όποιος την σκέφτεται για την Κύπρο σήμερα, χωρίς παραγωγικό ιστό, χωρίς καύσιμα, χωρίς φάρμακα, χωρίς τρόφιμα, ας το δηλώσει.

Το κόστος μιας «χρηματοδοτούμενης επιστροφής» είναι τεράστιο, επομένως συζητάμε ή για την επιλογή διάθεσης των αποθεματικών ή για επιλογή νέου δανειστή, με νέες συμμαχίες. Είναι οξύμωρο αλλά, εάν μια χώρα είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει εξ ιδίων την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, το τελευταίο που θα την απασχολεί είναι η έξοδος από το ενιαίο νόμισμα. Από την άλλη, ο τρίτος χρηματοδότης είναι μια σαφής επιλογή με πολιτικές προεκτάσεις και άπτεται της εθνικής ανεξαρτησίας και ακεραιότητας.

Υπάρχει, θεωρητικά, και ο δρόμος του συναινετικού διαζυγίου. Κατά τον κ. Βενιζέλο, προτάθηκε στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο 2011. Μια «χορηγία» της ευρωζώνης και τελειώσαμε – περίπου στο μισό του μετέπειτα κουρέματος. Αυτό το συναινετικό διαζύγιο το μόνο που διασφάλιζε ήταν η αποφυγή μιας ανθρωπιστικής καταστροφής για μερικούς μήνες. Υπάρχει και ο δρόμος της σύγκρουσης – για μια μικρή οικονομία, βασισμένη σχεδόν αποκλειστικά στον τριτογενή τομέα, θα ήταν η απόλυτη καταστροφή.

Τι σημαίνει αποχώρηση από το ευρώ σήμερα; Οι υποχρεώσεις της Κύπρου είναι, κατ’ ελάχιστον, τα €16 δισ δημόσιου χρέους και τα €11 δισ του ELA – σύνολο €27 δισ. Το χρέος αυτό παραμένει σε σκληρό νόμισμα, το οποίο πρέπει να εξυπηρετείται από μια οικονομία χωρίς τραπεζικό σύστημα, χωρίς πρωτογενή παραγωγή, χωρίς ενεργειακές πηγές με νόμισμα χωρίς αντίκρυσμα στη διεθνή οικονομία. Η αποχώρηση πρέπει να χρηματοδοτηθεί από κάπου – αν θέλουμε να αποφύγουμε την ανθρωπιστική καταστροφή.

Ποια τα υπέρ του ευρώ ποια τα υπέρ της λίρας;

Το ευρώ είναι ακόμη ένα ατελές νόμισμα. Η τραπεζική ενοποίηση και ο δημοσιονομικός συγχρονισμός των χωρών της ευρωζώνης θα ενισχύσουν σημαντικά την αξιοπιστία του ως ενιαίο νόμισμα, μέχρι την πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης – αν ποτέ γίνει.

Το εθνικό νόμισμα έχει ένα πλεονέκτημα: η κυβέρνηση μπορεί να ασκεί σε ενιαίο πλαίσιο νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Αν στον υπουργό Οικονομικών δεν βγαίνουν τα νούμερα, με μια διολίσθηση ή στην ανάγκη μια υποτίμηση, «κλείνει» τα ισοζύγια στα κρατικά βιβλία. Οι πολίτες δεν αντιδρούν γιατί δεν βλέπουν περικοπές στους μισθούς και στις συντάξεις – όμως, η αγοραστική αξία αυτών των μισθών και συντάξεων πέφτει.

Το θεωρητικό αυτό πλεονέκτημα παρέχει ένα εργαλείο διαχείρισης κρίσης. Το κόστος το πληρώνουν οι πολίτες όμως με την ραγδαία πτώση του βιωτικού επιπέδου. Θα μου πείτε και έχετε δίκιο, ούτως ή άλλως θα έχουμε πτώση του βιωτικού επιπέδου στην Κύπρο. Ας σκεφθούμε όμως πως στο σημερινό βιωτικό επίπεδο οι Κύπριοι έφθασαν με μέση αύξηση του ΑΕΠ 3.5% το χρόνο επί μια δεκαετία. Η σημερινή καταστροφή θα στείλει το βιωτικό επίπεδο κάμποσα χρόνια πίσω – ίσως στο 2000. Η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα όμως, είναι άγνωστο τι επιπτώσεις θα έχει – πολύ χειρότερες πάντως.

Αυτό που πρέπει να κατανοηθεί είναι πως η σύγκριση των δυνατοτήτων που παρέχει το εθνικό νόμισμα έναντι ενός ατελούς υπερεθνικού νομίσματος είναι μια θεωρητική συζήτηση. Η μετάβαση από ένα σκληρό υπερεθνικό νόμισμα σε ένα καινούριο εθνικό νόμισμα είναι ένα εντελώς διαφορετικό πρόβλημα με τρομερές προεκτάσεις.

Πιστεύετε ότι η Κυπριακή πολιτεία (κυβέρνηση –Κόμματα- Κεντρική Τράπεζα) χειρίστηκαν ορθά την πρόσφατη κρίση στην κρίση;

Ας ορίσουμε τόσο την «κυπριακή Πολιτεία», όσο και το «πρόσφατη» στην κρίση. Η κρίση κάθε άλλο παρά πρόσφατη είναι. Ήδη από το καλοκαίρι του 2011 οι αποδόσεις των κυπριακών ομολόγων είχαν περάσει το όριο του 7%. Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία κατέφυγαν σε μηχανισμούς στήριξης όταν πλησίαζαν το όριο αυτό. Ιταλία και Ισπανία δεν θα άντεχαν πάνω από τρεις εβδομάδες. Η κυπριακή κυβέρνηση άφησε το πρόβλημα να σέρνεται και να διογκώνεται επί 20 μήνες! Η καθυστέρηση αντιμετώπισης του προβλήματος μετέτρεψε ένα διαχειρίσιμο πρόβλημα ρευστότητας μιας οικονομίας με ικανοποιητικά δημοσιονομικά, σε χιονοστιβάδα. Ήλθε και η ανεπαρκής εποπτεία του τραπεζικού συστήματος για να οδηγήσει σε αδιέξοδο. Δεν χωρά αμφιβολία πως η κυβέρνηση δεν διαχειρίστηκε σωστά την κρίση. Η τότε αντιπολίτευση πίεζε για λήψη μέτρων – υπήρχε ευκαιρία για μια στρατηγική βασισμένη σε εθνική συναίνεση, η οποία χάθηκε.

Η Κεντρική Τράπεζα δεν είναι κομμάτι της «κυπριακής Πολιτείας». Είναι ανεξάρτητη αρχή που οφείλει να τηρεί τους κανόνες του ευρωσυστήματος. Συνεργάζεται βέβαια με την εθνική κυβέρνηση στη λήψη αποφάσεων. Η Κεντρική Τράπεζα είτε εξετέλεσε πλημμελώς τα εποπτικά καθήκοντά της είτε, παρά το ότι διεπίστωσε εγκαίρως τα προβλήματα, οι εισηγήσεις της δεν εισακούσθηκαν από την «συνεργαζόμενη» κυβέρνηση ή την «προϊσταμένη» ΕΚΤ. Σε κάθε περίπτωση, το σύστημα δεν λειτούργησε. Αν ρωτάτε για ευθύνες, αυτές υποθέτω θα αποδοθούν κατά τη διερεύνηση.

Ας δούμε τα πιο «πρόσφατα», του Μαρτίου. Η κυπριακή κυβέρνηση βρέθηκε με την πλάτη στον τοίχο. Η διατήρηση και μόνον των αδειών των δύο μεγάλων τραπεζών απαιτούσε περισσότερο από ένα ολόκληρο ΑΕΠ. Η καθοδική πορεία και το τραπεζικό πρόβλημα ήταν εμφανή και είχαν οδηγήσει  σε εκροή κεφαλαίων, ειδικά μετά τη δημοσιοποίηση των προθέσεων της τρόικας τον Ιανουάριο – γνωστές στην κυπριακή κυβέρνηση ήδη από τον Νοέμβριο. Δεν χωρά αμφιβολία πως η απόφαση του Eurogroup της 16 Μαρτίου ήταν λανθασμένη – παραβίαζε την εγγύηση των καταθέσεων. Ερμηνεύω την αποδοχή της λύσης από την κυπριακή αντιπροσωπεία ως προσπάθεια να περισωθεί σε κάποιο ποσοστό το κυπριακό μοντέλο του «παρόχου χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών». Υπήρχε η δυνατότητα διόρθωσης της λύσης με μια θετική πρόταση από την κυπριακή πλευρά – μια πρόταση που θα προχωρούσε σε μια σοβαρή παρέμβαση στον τραπεζικό τομέα, ενώ ταυτόχρονα θα προστάτευε τους μικροκαταθέτες. Γνώμη μου είναι πως η μη κατάθεση θετικής αντιπρότασης την κρίσιμη Τρίτη 19 Μαρτίου ήταν λάθος. Πολιτικές ευθύνες έχουν όλοι – και η κυβέρνηση που δεν στάθηκε πίσω από μια πολιτική σωτηρίας όποιου κομματιού μπορούσε να περισωθεί. Η δραστική παρέμβαση της 26 Μαρτίου, με κλειστές τις τράπεζες ήταν πια περίπου προδιαγεγραμμένη – ιδίως μετά το ρωσικό φιάσκο.

Στην Κύπρο η κοινή γνώμη θεωρεί ότι υπήρξε μια συνομωσία εναντίον του Λαού και της οικονομίας της. Θεωρείτε ότι αυτή η θεώρηση των πραγμάτων είναι ορθή;

Είπαμε μόλις πως η επιβίωση του τραπεζικού τομέα απαιτούσε περισσότερο από ένα ΑΕΠ. Σύνολο πάνω από €19 δισ. Αυτό το κόστος κάποιος έπρεπε να το πάρει. Είτε οι φορολογούμενοι με ένα Μνημόνιο απίστευτης σκληρότητας, είτε οι τράπεζες οι ίδιες. Ακόμη και μετά την προσφορά του μελλοντικού ενεργειακού πλούτου, άλλος εθελοντής δεν βρέθηκε! Η καθυστέρηση λήψης αποφάσεων όχι μόνο διόγκωσε το πρόβλημα, αλλά οδήγησε και στον εξανεμισμό άλλων περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών που θα υφίσταντο πρώτα τις επιπτώσεις (ίδια κεφάλαια, ομολογίες).

Η Ευρωζώνη θα μπορούσε να προσφέρει ένα πακέτο όπως το ελληνικό: ανάληψη όλων των υποχρεώσεων από την τρόικα. Ο λογαριασμός περνάει στους πολίτες. Η ύφεση και η λιτότητα θα ήταν στην Κύπρο για πάρα πολλά χρόνια – ούτε καν η σωτηρία του μοντέλου «χρηματοσπιστωτικού κέντρου» δεν εξασφαλιζόταν.

Η άρνηση της πραγματικότητας δεν βοηθάει κανέναν. Το πρόβλημα υπήρχε, η διαχείρισή του ήταν προβληματική. Μπήκε στο τραπέζι μια ήπια (κρίνοντας εκ των υστέρων) λύση στο πρώτο Eurogroup – με όποια προβλήματα, επιδεχόμενα διόρθωσης. Γνώμη μου είναι πως από τη στιγμή που έκλεισαν οι τράπεζες και με περιορισμούς διακίνησης κεφαλαίων, η παρέμβαση θα ήταν δραστικότατη. Τα πράγματα οδηγήθηκαν στη λύση που δόθηκε, δεν σχεδιάστηκαν.

Κάποιοι στην Κύπρο συγκρίνουν την κρίση με αυτή της Ελλάδας. Οπότε ομιλούν περί προδιαγεγραμμένης πορείας πανομοιότυπης με αυτήν της Ελλάδας. Είναι έγκυρος αυτός ο αναλογικός συλλογισμός;

Οι δύο περιπτώσεις είναι εντελώς διαφορετικές. Άλλα τα αίτια, άλλες οι παθογένειες, άλλη και η λύση. Οι συνομωσιοθεωρητικοί κραδαίνουν μόνο το αποτέλεσμα: βιωτικό επίπεδο, ανεργία, ύφεση. Η διαφορά είναι πως η κυπριακή λύση είναι δραστική και άμεση ενώ το ελληνικό πρόβλημα σέρνεται και ανακυκλώνεται. Πιστεύω πως αν επιτευχθεί μια ελάχιστη πολιτική συναίνεση σε ένα πρόγραμμα ανασυγκρότησης, η Κύπρος μπορεί να βγει από τη στενωπό σε λίγα χρόνια. Η Ιρλανδία, χώρα με πρόβλημα παραπλήσιο, σε δύο χρόνια κατάφερε να βγει ξανά στις αγορές. Η πραγματικότητα, πέρα από την πολιτική τοποθέτηση ή τις ιδεοληψίες καθενός, λέει πως το σφύριγμα της λήξης του προβλήματος το δίνουν οι επάρατες αγορές: όταν πεισθούν να δανείσουν ξανά με εύλογα επιτόκια.

Οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρωθούν στην επίτευξη σταθερότητας, στην αποκατάσταη αξιοπιστίας, στην προστασία των υποδομών και στην προστασία των πραγματικά πληττομένων από την κρίση. Χρειάζεται βέβαια πολλή δουλειά από όλους για να έλθει και το περίφημο νέο παραγωγικό μοντέλο. Δεν παραγγέλνεται – χτίζεται!