Μια πώληση μπορεί να είναι "ξεπούλημα", μπορεί και όχι...

Τα οικονομικά μιας αποκρατικοποίησης

του Γιώργου Προκοπάκη*

Όταν ιδιωτικοποιείται μια δημόσια επιχείρηση, ειδικά δε αν είναι κερδοφόρος, μιλούν πολλοί για ξεπούλημα. Ο Γκαλμπρέιθ τις προάλλες χαρακτήρισε παράλογη την πώληση της ΔΕΠΑ με το απίθανο επιχείρημα "είναι μονοπώλιο και κόβει χρήμα" - απίθανο, γιατί αν αναρωτηθεί κανείς "από πού παίρνει το χρήμα που κόβει" θα δει πως δεν είναι καθόλου φιλολαϊκή αυτή η πολιτική.

Για να χαρακτηρίσουμε μια πώληση "ξεπούλημα" πρέπει να μπορούμε να πούμε ποια θα είναι μια δίκαιη τιμή. Δύσκολη και υποκειμενική κρίση. 

Ας δούμε όμως τι αποφέρει στο δημόσιο η συμμετοχή του σε μια κερδοφόρο επιχείρηση. Μελέτη περιπτώσεως λοιπόν:

Ας πάρουμε μια εταιρεία στην οποία το δημόσιο συμμετέχει κατά 60%, η οποία βγάζει κέρδη €100 εκατ ετησίως και διανέμει στους μετόχους το 50% των κερδών. Το δημόσιο βάζει στα ταμεία του:1. Τη φορολόγηση του 50% των κερδών (μη διανεμομένων) με 26%, δηλαδή €13 εκατ2. Τη φορολόγηση του 50% των κερδών (διανεμομένων) με 36%, δηλαδή €18 εκατ3. Το 60% των μετά τους φόρους διανεμομένων κερδών, δηλαδή €19.2 εκατ.Σύνολο €50.2 εκατ.
Ας παρατηρήσουμε όμως πως τα 1 και 2 είναι ανεξάρτητα του ιδιοκτήτη, για το ίδιο οικονομικό αποτέλεσμα. Στα δημόσια ταμεία εισρέουν, λοιπόν, €31 εκατ που θα εισέρρεαν όποιος κι αν κατείχε τις μετοχές και €19.2 εκατ από τη συμμετοχή του. Πουλώντας το δημόσιο τις μετοχές του δεν απεμπολεί €100 εκατ που είναι τα κέρδη της εταιρείας, ούτε €50.2 εκατ που είναι τα συνολικά έσοδά του. Απεμπολεί €19.2 εκατ εσόδων κάθε χρόνο (ας υποθέσουμε πως έχουμε το ίδιο αποτέλεσμα χρόνος μπαίνει - χρόνος βγαίνει).
Η απόδοση των ελληνικών ομολόγων είναι 10%, ο ΤΙΤΑΝ κατάφερε να δανεισθεί με 8.5%, ο ΟΤΕ με 8.0% και η Β&Α με 9.5%. Ας πάρουμε την καλύτερη περίπτωση, του ΟΤΕ. Με προεξοφλητικό επιτόκιο 8%, η σημερινή αξία των ετήσιων εσόδων €19.2 δισ είναι:Ροή επί 5 χρόνια €76.7 εκατΡοή επί 10 χρόνια €128.8 εκατΡοή επί 15 χρόνια €164.3 εκατΡοή επί 20 χρόνια €188.5 εκατ
[Αν βάζαμε την απόδοση των ομολόγων, 10%, στα 20 χρόνια το ποσόν θα ήταν €25 εκατ μικρότερο. Αν βάζαμε το τυπικό "επιχειρηματικό" επιτόκιο του 16% η παρούσα αξία για την 20ετία θα ήταν €113.8 εκατ.]

Ας πούμε λοιπόν πως είμαστε αναγκασμένοι να πουλήσουμε το ασημικό μας. Ποια τιμή είναι δίκαιη; Πόσων ετών μελλοντικές χρηματορροές θεωρούμε πως είναι δίκαιο να προεξοφληθούν;

Η πλεονεκτική θέση του δημοσίου ως πωλητή είναι πως με την πώληση διασφαλίζει ες αεί το 62% των εσόδων του (στο παράδειγμά μας - οι φόροι), ξεφορτώνεται το επιχειρηματικό ρίσκο και τις επενδύσεις.

Οι κραυγές για "ξεπούλημα", όσο δεν αναφέρονται στην πραγματική πραγματικότητα, δεν είναι τίποτε άλλο από κραυγές. Μένουν βέβαια τα γνωστά: θα μπορούσε να γίνει τούτο ή το άλλο και να βγάζει το δημόσιο πιο πολλά χρήματα. 

Πρώτον, ας τα κάνουν μέχρι να πωληθεί η επιχείρηση, ας καταγραφούν και ας προεξοφληθούν περισσότερα έσοδα. Αν είναι τόσο εύκολο μπορείς να είσαι σκληρός στις διαπραγματεύσεις. 

Δεύτερον, ακόμη και εάν βγάλει ο επενδυτής περισσότερα χρήματα, θα κερδίσει και το δημόσιο κατ' ελάχιστον το 60% (στο παράδειγμα) του μέγιστου ύψους των εσόδων που θα μπορούσε να έχει χωρίς να χρειασθεί να επενδύσει ούτε δεκαράκι ως μέτοχος.

Μια πώληση μπορεί να είναι "ξεπούλημα", μπορεί και όχι. 

Εξαρτάται από το τίμημα - συνεκτιμώντας τα παραπάνω - και στην περίπτωση της ραγδαίας βελτίωσης της κατάστασης της εταιρείας, από το σχετικό κόστος-όφελος (πόσες επενδύσεις χρειάζονται). Προφανώς και απαιτείται εποπτεία του νέου ιδιοκτήτη - θα απαιτείτο ούτως ή άλλως.

Κάτι τελευταίο σε σχέση με την περίοδο που γίνονται οι αποκρατικοποιήσεις. 

Είναι μερικές δραστηριότητες που είναι λιγότερο ευαίσθητες στην κρίση από άλλες. 

Ενώ οι τράπεζες έχουν χάσει το 99% της αξίας τους κάποιες από τις υποδομές και τα commodities βρίσκονται σήμερα στα ψηλά τους στο χρηματιστήριο (με την εξαίρεση τις τιμές των μέσων του 2008 που για ένα τρίμηνο-τετράμηνο τα χρηματιστήρια είχαν τρελαθεί). 

Τα νερά και τα λιμάνια είναι χαρακτηριστικά (ιστορικά στοιχεία σε οποιοδήποτε site χρηματιστηριακό). Σήμερα ο Γενικός Δείκτης είναι στις 900 μονάδες, το 2008 ήταν στις 5.000 - οι μετοχές των υποδομών στα ίδια!

*δημοσιεύτηκε στην Μεταρρυθμιστική Αριστερά