Πρόσφατα συζητούσα με μια φίλη που δραστηριοποιείται έντονα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς ασχολείται με τα κοινά μιας ομάδας ανθρώπων, από αυτούς που με την υπάρχουσα κανονικότητα του κοινωνικού συμπλέγματος, θεωρείται ως «μειονότητα». Μου απάντησε κάτι αναμενόμενο και σύνηθες πλέον σε τέτοιες κοινωνικές ομάδες ως ακόμα και σε αντιεξουσιαστές/ριες. Πως δηλαδή, με αυτόν τον τρόπο μπορούν να κάνουν την αγκιτάτσια τους, μαθαίνοντας έτσι ακόμα περισσότεροι άνθρωποι τις απόψεις και θέσεις τους, προσπαθώντας να αλλάξουν την λαθεμένη υπάρχουσα αντίληψη. Κάτι που είναι γεγονός και πράγματι ισχύει.
Και όπως ήταν επόμενο, η συζήτηση πέρασε στο θέμα της ιδιωτικότητας, όσον αφορά την επιτήρηση που κάνουν τα social-media, την εύκολη πρόσβαση και αμέριστη συνεργασία που έχουν με αυτά κρατικές υπηρεσίες ασφαλείας (πχ η ΔΗΕ) και το πόσο εύκολη είναι η δημιουργία προφίλ σε ανθρώπους που το σύστημα θεωρεί ως περιθώριο και τους κατατάσσει στους εχθρούς του με έναν συνδυασμό προπαγάνδας αποτελούμενο από εθνική ασφάλεια, πατριωτισμό, θρησκείας και προκάτ πολιτικού λόγου.
Η απάντησή της, ήταν κάτι που έχω διαβάσει και ακούσει αρκετές ακόμα φορές: «πως ναι, τα γνωρίζει, τα ξέρει και φοβάται, μα προτιμάει να μην το σκέφτεται».
Πόσες/οι δεν σκεφτόμαστε ακριβώς το ίδιο καθημερινά; Πόσες φορές δεν μας έχει περάσει από το μυαλό πως κάτι που δημοσιεύουμε σε κοινή θέα, μπορεί να εμπεριέχει ρίσκο;
Ίσως, η τεχνολογία (από μόνη της) να μην μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, όμως, αλλάζοντας την τεχνολογία, ίσως μπορέσουμε να αλλάξουμε τον κόσμο.
Να ασκείς κριτική στην τεχνολογία σημαίνει να λαμβάνεις υπόψη το γενικότερο πλαίσιό της, να την αντιμετωπίζεις όχι ως ένα απλό άθροισμα μηχανημάτων, αλλά σαν μια κοινωνική σχέση, ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Σημαίνει να αντιλαμβάνεσαι ότι ένα τεχνολογικό επίτευγμα αντανακλά την κοινωνία που το παράγει, και ότι η εισαγωγή του αλλάζει τις σχέσεις μεταξύ των υποκειμένων. Να ασκείς κριτική στην τεχνολογία σημαίνει να αρνείσαι να υποτάξεις την ανθρώπινη δραστηριότητα στο κέρδος.
Τα τελευταία 15 χρόνια, από τότε δηλαδή που η πρόσβαση στο διαδίκτυο έγινε κτήμα εκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον πλανήτη, υπήρξαν αρκετές φορές που κάποια θέματα δημιούργησαν συζητήσεις και αντιδράσεις σχεδόν σε παγκόσμια κλίμακα, όμως υπήρξε και μια φορά που συνέβη κάτι σημαντικό. Κάτι που βάζει παρακαταθήκες για το μέλλον.
Ήταν η εποχή που ο Edward Snowden έκανε τις αποκαλύψεις για την μαζική επιτήρηση από την NSA και της συνεργασίας της με φίλιες υπηρεσίες άλλων κρατών. Δεν ξέρουμε και δεν μας ενδιαφέρει αν οι θεωρίες συνωμοσίας τον θέλουν διπλό πράκτορα, μασόνο, ερπετόμορφο, πράκτορα από τον πλανήτη Σείριο και όσα άλλα λέγονται. Το γεγονός είναι πως από εκείνο το διάστημα και έπειτα, υπήρξαν πολλοί περισσότεροι άνθρωποι που αντιλήφθηκαν πως το διαδίκτυο δεν είναι ούτε όσο ανώνυμο νομίζανε, ούτε ασφαλές και πως κατά κάποιον τρόπο υφίστανται έναν βιασμό της προσωπικότητάς τους [Σας στέρησαν την ιδιωτικότητα˙ θέλουν τώρα και την ανωνυμία σας!].
Όπως άλλωστε είχε πει και ο ίδιος:
Δεν έχει καμία σημασία αν εγώ είμαι καλός άνθρωπος ή κακός ή ήρωας, ούτε και αν είμαι προδότης ή όχι. Εμένα μπορείτε να με επικρίνετε, ίσως και να με μισήσετε. Αρκεί να επικεντρωθείτε στην ουσία του θέματος. Σκεφτείτε σε τι κόσμο θέλετε να ζήσετε. Και, εν συνεχεία, γίνετε μέρος αυτού του κόσμου και αρχίστε να τον χτίζετε.
Kαι αυτό, εκτός από τις διάφορες ανατροπές στις καθημερινές συνήθειες (ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πτώση της μηχανής αναζήτησης της Google και η χρήση εναλλακτικών), μπορούμε να το παραλληλίσουμε και με άλλον τρόπο. Βλέπετε, αυτό που γνωρίσαμε ως Prism μετά τις αποκαλύψεις του Snowden, δεν είναι τίποτε άλλο από το παλιό Echelon, το παγκόσμιο δίκτυο υποκλοπής τηλεπικοινωνιών, που μπορεί να συλλαμβάνει τηλεφωνικές συνδιαλέξεις από σταθερά ή κινητά τηλέφωνα, δορυφορικές επικοινωνίες, ασύρματες μεταδόσεις, fax, telex και κάθε είδους internet-ικές επικοινωνίες (e-mail, IRC, News-Groups, Websites κ.ά.) και μάλιστα, με την βοήθεια υπολογιστών, να αναγνωρίζει, επεξεργάζεται και αποθηκεύει τις «ενδιαφέρουσες» πληροφορίες που περιέχουν όλα αυτά τα μηνύματα [δείτε σχετικά: Echelon: Κάποιος ακούει τα Πάντα!].
Και όμως, αν και την εποχή, εκείνη, την δεκαετία του 90-00, υπήρξε ένα θέμα που είχε αναδειχτεί από τα ΜΜΕ, γρήγορα ξεχάστηκε και αυτό ίσως είναι μια από τις αιτίες που δώσαμε μόνες/οι μας τόσα προσωπικά μας δεδομένα στο διαδίκτυο.
Κι' όμως, σήμερα εν' έτει 2016, δεν υπάρχει σελίδα στο παγκόσμιο διαδίκτυο, ασχέτως περιεχόμενου και προσανατολισμού που να μην έχει αναφέρει κάτι από αυτό το θέμα, της παραβίασης των δεδομένων και των ζωών μας.Μόνο στο osarena, υπάρχουν κάπου 2.000 άρθρα σχετικά με αυτό και κάπου 300 επικεντρωμένα μόνο στο θέμα του Prism και της NSA.
Ομολογώ, πως όλο αυτό μου φαινόταν αρκετές φορές άσκοπο και όχι μόνο σε εμένα, μα και σε άλλους ανθρώπους. Το να γράφουμε δηλαδή για ιδιωτικότητα και αποδεκτή χρήση των social-media για αγκιτάτσια και χειραφέτηση, να προτείνουμε λογισμικά και λύσεις για όλα αυτά.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που θεωρούσα πως γινόμαστε γραφικοί, όχι γιατί δεν το πίστευα, μα επειδή το θεωρούσα άσκοπο, βλέποντας την παθητική στάση της κοινωνίας, την στιγμή που θα έπρεπε να καίγεται ολόκληρος ο δυτικός κόσμος από άκρη σε άκρη.
Δεν ήταν λίγες οι φορές που θεωρούσα πως γινόμαστε γραφικοί, όχι γιατί δεν το πίστευα, μα επειδή το θεωρούσα άσκοπο, βλέποντας την παθητική στάση της κοινωνίας, την στιγμή που θα έπρεπε να καίγεται ολόκληρος ο δυτικός κόσμος από άκρη σε άκρη.
Η άποψη που επικρατούσε (και επικρατεί) σε αυτό είναι «πως ρίχνουμε τον σπόρο».
Δεν μπορώ να ξεχάσω με τίποτα την κουβέντα που είχε πει ο Snowden, κάτι που είναι ανατριχιαστικό:
Ένα παιδί που γεννιέται σήμερα θα μεγαλώσει δίχως αίσθηση της ιδιωτικότητας. Δεν θα μάθει ποτέ τι σημαίνει να έχει μία ιδιωτική στιγμή, μία μη καταγεγραμμένη, μη αναλυμένη σκέψη. Και αυτό είναι πρόβλημα, επειδή η ιδιωτικότητα μετράει, είναι αυτό που μας επιτρέπει να είμαστε αυτοί που θέλουμε να είμαστε.
Σκεπτόμενη όλα αυτά, έπεσα επάνω σε ένα άρθρο από τους συντρόφους/ισες του Sarajevo-mag (της ηλεκτρονικής του έκδοσης) που εξηγεί αυτό για τον «σπόρο» που ανάφερα προηγουμένως.
Το παραθέτω αυτούσιο:
Το παραθέτω αυτούσιο:
Η ιδιωτικότητα έχει τελειώσει... Η μαζική επιτήρηση ήρθε και θα μείνει...
Αυτή ήταν η βαρύγδουπη (μέσω video συνέντευξης) δήλωση του Julian Assange σε μια ημερίδα με τίτλο «Ασφάλεια ή Επιτήρηση; Είναι δυνατόν το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα και η αποτελεσματική αντιτρομοκρατική ασφάλεια να συνυπάρξουν στην ψηφιακή εποχή;» που οργάνωσε το ρωσικό καθεστωτικό πρακτορείο ειδήσεων russia today στις αρχές Δεκέμβρη του 2015.
Κατά τη γνώμη του ως τώρα πιο διάσημου αιχμαλώτου της ψηφιακής εποχής, η μαζική ηλεκτρονική επιτήρηση δεν πρόκειται να σταματήσει την επέκτασή της, κι αυτό επειδή γίνεται όλο και πιο φτηνή. Το κόστος της μειώνεται κατά 50% κάθε 18 μήνες - στην πράξη πρόκειται για το επιπλέον κόστος των τεχνικών αναβαθμίσεων που συσσωρεύονται πάνω στις ήδη ελεγχόμενες τηλεπικοινωνίες, στα ήδη εγκατεστημένα ηλεκτρονικά συστήματα και στις ήδη σε λειτουργία κινητές μονάδες επιτήρησης.
Η μαζική επιτήρηση και η υπολογιστικοποίηση [computerization] κερδίζουν τις ανθρώπινες αξίες, και θα συνεχίζουν να νικούν όλο και περισσότερο. Αυτή είναι η πραγματικότητα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
συμπλήρωσε.
Είναι έτσι; Από τεχνική άποψη ναι, ή σχεδόν ναι. Δεν φαίνεται να υπάρχει εμπόδιο πρόσβασης και ελέγχου στον κυβερνοχώρο για όποιον έχει τα χρήματα, τους κατάλληλους τεχνικούς και χρόνο για να «σπάσει» οποιουδήποτε είδους «κλειδαριά». Όμως σ’ αυτήν την πλευρά, την τεχνική, το πλεονέκτημα οποιουδήποτε διαθέτει απεριόριστους πόρους ήταν σαφές απ’ την αρχή, πριν 30, 25, 20 ή 15 χρόνια, όταν διάφοροι αφελείς πίστευαν και διέδιδαν ότι το internet είναι «χώρος ελευθερίας», «χώρος όπου είναι αδύνατος ο έλεγχος», κλπ.
Όμως οι τεχνικές δυνατότητες της σύγχρονης καθολικής επιτήρησης είναι μια μονάχα πλευρά του ζητήματος. Όχι ασήμαντη αλλά όχι και η σημαντικότερη.
Υπάρχει μια άλλη πλευρά, που κουβεντιάζεται πολύ πιο σπάνια, και τότε ακόμα συνήθως με ένα άρωμα ψευτο-ενοχής. Κι αυτή είναι η ηθελημένη αυτοέκθεση εκατομμυρίων υπηκόων του πλανήτη σ’ αυτό που (ακόμα...) φαντάζονται σαν ιδιωτικό ή μισο-ιδιωτικό, ενώ είναι όχι απλά δημόσιο, αλλά δημόσιο που μπορεί να ελεγχεί (σχετικά) εύκολα.
Η ιστορική οριοθέτηση δημόσιου / ιδιωτικού χώρου και χρόνου, εκτός απ’ τις κοινωνικές συγκρούσεις που την γέννησαν, σαν «δικαίωμα», είχε και συγκεκριμένα υλικά συστατικά που την έκαναν χειροπιαστή. Το σπίτι (η κατοικία) είχε τοίχους, παράθυρα, πόρτες· οι δρόμοι και οι πλατείες όχι.
Οι σπιτικές αυλές (όταν υπήρχαν) ή τα μπαλκόνια ήταν αυτονόητα «κάτι ανάμεσα» στην αυστηρά οριοθετημένη «ιδιωτικότητα» και στον απτά αναγνωρίσιμο «δημόσιο χώρο»... Η αλληλογραφία (οι κλειστοί φάκελοι, για παράδειγμα) ήταν επίσης ιδιωτική, και σαν τέτοια προστατευόμενη (εκτός από συνθήκες φασιστικών καθεστώτων). Ανάλογα, αν και πιο συμβατικά, ήταν οριοθετημένοι οι ιδιωτικοί και οι δημόσιοι χρόνοι. Η «ώρα κοινής ησυχίας» είναι ένα τέτοιο παράδειγμα, αλλά όχι και το μοναδικό.
Η δημιουργία ενός κάποιου εικονικού, ψηφιακού χωροχρόνου, όπου «συμβαίνει» οτιδήποτε μπορεί να αναπαρασταθεί ψηφιακά, έχει μεν ιστορία 2,5 δεκαετιών, όμως από πολιτική, ιδεολογική, ακόμα και «ανθρωπολογική» άποψη είναι κάτι πολύ πρόσφατο. Τόσο πρόσφατο ώστε ακόμα δεν έχουν γίνει κατανοητά στην έκταση και στην ένταση που θα έπρεπε τα χαρακτηριστικά αυτού του cyberspace. Και, σε ό,τι αφορά την ιστορική διάκριση μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου, δεν έχει γίνει ακόμα κατανοητό «πού ανήκει» ο κυβερνοχώρος κι αν η απρόσεκτη χρήση έως κατάχρησή του μετασχηματίζει ριζικά ή και εξαφανίζει οριστικά αυτήν την διάκριση, με ελάχιστα έως συμβολικά οφέλη για την μεγάλη μάζα των χρηστών.
Επειδή οι προσωπικοί υπολογιστές και τα υπόλοιπα cyberγκάτζετ «επικοινωνίας» είναι ιδιωτικές περιουσίες, η μεγάλη μάζα των χρηστών «θεωρεί» ακόμα ότι οι όποιες επικοινωνίες του ανήκουν, ακόμα, στη σφαίρα της ιστορικής ιδιωτικότητας, έστω κι αν είναι μαζικές (όπως στην περιβόητη «κοινωνική δικτύωση»). Μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση θα υποδείκνυε ότι στην καλύτερη των περιπτώσεων αυτή η cyber-ιδιωτικότητα είναι τόση, όση η ιδιωτικότητα μέσα σ’ ένα αυτοκίνητο που κινείται σε highway. Πολύ μικρή (και ταυτόχρονα φετιχιστική) υπό φυσιολογικές συνθήκες· και καθόλου αν υπάρχει μπλόκο της αστυνομίας...
Επειδή οι προσωπικοί υπολογιστές και τα υπόλοιπα cyberγκάτζετ «επικοινωνίας» είναι ιδιωτικές περιουσίες, η μεγάλη μάζα των χρηστών «θεωρεί» ακόμα ότι οι όποιες επικοινωνίες του ανήκουν, ακόμα, στη σφαίρα της ιστορικής ιδιωτικότητας, έστω κι αν είναι μαζικές (όπως στην περιβόητη «κοινωνική δικτύωση»). Μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση θα υποδείκνυε ότι στην καλύτερη των περιπτώσεων αυτή η cyber-ιδιωτικότητα είναι τόση, όση η ιδιωτικότητα μέσα σ’ ένα αυτοκίνητο που κινείται σε highway. Πολύ μικρή (και ταυτόχρονα φετιχιστική) υπό φυσιολογικές συνθήκες· και καθόλου αν υπάρχει μπλόκο της αστυνομίας...
Το μεγαλύτερο όπλο, λοιπόν, των ηλεκτρονικών επιτηρητών δεν είναι οι τεχνικές τους δυνατότητες (αναμφίβολα εξαιρετικές) αλλά η αφέλεια των μαζικά νεοφώτιστων του κυβερνοσύμπαντος. Αφέλεια συνδυασμένη μ’ όλες τις νόρμες του νεοφιλελευθερισμού και της Επίδειξης - του - Εαυτού (άλλοτε σαν κεφάλαιου, άλλοτε σαν εμπορεύματος, συνήθως και τα δύο μαζί). Παρότι οι επιτηρητές κολακεύονται με το να επιδεικνύουν την τεχνική τους παντοδυναμία, η πραγματική βάση τους είναι η ιδεολογική κυριαρχία της “ευκολίας” με την οποία μπορούν να γίνουν τα πάντα (αν είναι ηλεκτρονικά / ψηφιακά), ακόμα κι αν αυτή η «ευκολία» συνεπάγεται ιδιωτικότητα - στο - μηδέν.
Κάποιοι θα υποστήριζαν πως είναι αργά πια είτε για κάποιου είδους μαζική «έξοδο» απ’ το κυβερνοσύμπαν είτε, έστω, για αξιοσημείωτους αυτοπεριορισμούς στη «χρήση” του· έτσι ώστε, ανάμεσα στα υπόλοιπα, να χάσουν οι ηλεκτρονικοί επιτηρητές το “πρωτογενές υλικό” τους. Θα υποστήριζαν ότι έχει διαμορφωθεί ήδη μια γενιά για την οποία δεν υπάρχει ζωή χωρίς δικτύωση, μια γενιά που μάλλον αδιαφορεί για το τι μπορεί να γίνονται τα data της.
Παρότι τέτοιες παρατηρήσεις είναι αληθινές (και ζοφερές), από καθαρά θεωρητική άποψη δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχομένο να συνειδητοποιηθεί, κάποια στιγμή στο κοντινό ή απώτερο μέλλον, τι σημαίνει καθολική επιτήρηση (και εθελοντική συμβολή σ’ αυτήν), και να διαμορφωθούν ανάλογα καινούργιου είδους κοινωνικές συμπεριφορές και πρακτικές. Η ιστορία δείχνει ότι η εγκαθίδρυση ολοκληρωτικών καθεστώτων οποιουδήποτε είδους έχει, απέναντι σε μεγάλες μάζες υπηκόων, ένα χρονικό πλεονέκτημα, ένα «χρονικό παράθυρο» - μέχρι να αρχίσει η συνειδητοποίηση της πραγματικότητας.
Όταν, για παράδειγμα, γινόταν στο παρελθόν σαφές ότι «ανοίγουν τα γράμματα» («οι αρχές», παραβιάζοντας την ιδιωτικότητα της αλληλογραφίας) όσοι είχαν λόγους να εχθρεύονται αυτήν την καθεστωτική αδιακρισία σταματούσαν να αλληλογραφούσαν τα μυστικά τους, όποια κι αν ήταν αυτά.
Οι μεταμοντέρνες κοινωνίες μπορεί όντως να γίνονται εθελοντικά τύπου big brother, και μάλιστα όχι μόνο για λογαριασμό των συμπλεγμάτων ασφάλειας, αλλά και του εμπορίου, του χρηματοπιστωτισμού ή, ακόμα, και της ατομικής κακοήθειας· πρέπει όμως να προσθέσουμε «... προς το παρόν».
Οπότε θα υποστηρίζαμε, αντίθετα απ’ τον Assange, ότι η υπόθεση της ιδιωτικότητας μοιάζει χαμένη. Τώρα· όχι για πάντα...
Οπότε θα υποστηρίζαμε, αντίθετα απ’ τον Assange, ότι η υπόθεση της ιδιωτικότητας μοιάζει χαμένη. Τώρα· όχι για πάντα...
O «σπόρος» λοιπόν... Ο σπόρος που πέφτει τώρα, θα έρθει η στιγμή που θα βγάλει καρπό...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Θέλετε να βάλετε ενεργό link στο σχόλιό σας; BlogU